Van Indonesië terug naar Yerseke
“En dan moet je ineens afstuderen met iets dat uit jezelf komt. Maar ja, waar ligt je fascinatie?” Arjanne, die ‘Art, Communication & Design’ studeerde aan Fontys, brandt los. De jonge spraakwaterval vertelt enthousiast: “Ik vind de thematiek rond duurzaamheid erg interessant. Na mijn stage ben ik mensen nagereisd naar Indonesië om geïnspireerd te raken. Eenmaal daar bleek dat je je over alles zorgen kan maken. Ik zag bermen vol plastic afval en voer met een bootje door een plastic soep. Het maakte veel impact, maar toen ik thuis was voelde het als een ‘ver van m’n bed show’. Toch sprak het me aan, maar waarom?” De student probeerde het dichter bij zichzelf te zoeken. Ze vertelt dat ze lang bij een viswinkel in Yerseke heeft gewerkt. “Daar stond ik kibbeling te bakken en maakte ik de haring schoon. Ik dacht hieraan terug en besefte hoe belangrijk het is dat ook wij een schone zee hebben. Een paar dagen later las ik op De Correspondent over de nieuwe ‘aanlandplicht’. Vissers moeten, met uitzondering van enkele soorten, hun bijvangst aan land brengen. Ineens kwam alles bij elkaar. Hier zou mijn afstudeerproject over gaan. Ik wilde niet persoonlijk het probleem rond de bijvangst oplossen, daar had ik niet alle tijd en kennis voor. Als allround ontwerper zou ik mensen aan het denken gaan zetten.”
Een uitgebreid journalistiek project
Arjanne maakte een video-installatie waarbij twee schermen naast elkaar ieder een eigen film tonen. Een voice-over, haar stem, vertelt over de twee kanten van de aanlandplicht. Arjanne legt uit dat het aan de ene kant goed is dat vissers gestimuleerd worden om selectief te vissen, maar dat de bijvangst aan de andere kant een probleem vormt voor die vissers. Ook hebben de jonge vissen die mee naar het land moeten geen overlevingskans en missen meeuwen hun eten. Arjanne: “Ik ging met de T10, een boot uit Tholen, twee nachten mee. We vertrokken vanuit Scheveningen. Het was heel gezellig en mooi om mee te maken. Ik zag gepassioneerde vissers die verdrietig en teleurgesteld waren vanwege de Europese regelgeving. Ook praatte ik met vissers uit Arnemuiden en Yerseke en bezocht ik de veiling in Vlissingen. Bij die veilig zag ik zoveel mooie beesten. Ik vroeg me af hoe er überhaupt nog vis in de zee kan zitten. Er kwam zoveel voorbij. Tijdens het project had ik steeds zo’n dubbel gevoel over wat ik van die aanlandplicht moest vinden.”
“Ik vroeg me af hoe er überhaupt nog vis in de zee kan zitten. Er kwam zoveel voorbij.”
Getatoeëerde vissen op sterk water
Ze maakte niet alleen de video’s. Arjanne verzamelde op de boot vissen die ze later tatoeëerde. Een link naar de traditionele visserscultuur vol symboliek. Arjanne: “Ik heb eerst contact gezocht met Naturalis. Ik had als test één vis op alcohol gezet, maar dat was super brandgevaarlijk. Dankzij tips kwam ik op een mengsel van formaldehyde en gedemineraliseerd water. Dat laatste is heel puur water. Het bleef een gevaarlijk werkje. De formaldehyde sloeg op m’n keel en ik kreeg er prikkende ogen van. Ook druppelde er wat op mijn arm. Dat gaf een heel brandend gevoel.” Gelukkig blijkt de combinatie van Arjanne te werken. De vissen hebben maanden in emmers gelegen, maar zien er nog steeds goed uit. Ze zijn alleen niet meer zo wit als eerst, eerder een beetje grijs. Arjanne: “Het was wel even zoeken naar een tatoeëerder die mee wilde werken. Via via vond ik iemand die bij een tattooshop had gewerkt. Kwam ik daar aan mijn met vriezertasje. Samen met haar heb ik bootnamen op de vissen gezet en soms een anker. Ook heeft een vriend van de studie geholpen bij het tatoeëren. Het was lastig om te doen, vooral bij de tong. De inkt vloeide soms door onder de huid. In totaal hebben we zestien vissen bewerkt. Heel intensief.”
In tweestrijd over de aanlandplicht
De jonge ontwerper heeft vooral positieve reacties gekregen op haar afstudeeronderzoek. Ze kwam er veelvuldig mee in het nieuws. Van een reportage op Omroep Zeeland en Nu.nl tot een interview in het Parool. Arjanne: “Toen The Creators Project van Vice me benaderde was ik echt heel erg blij. Die volg ik zelf! Dat was stiekem een droom die uitkwam. En er zijn mensen geweest die op social media spraken van dierenmishandeling. Dat was natuurlijk niet de bedoeling! De vissen die ik tatoeëerde waren al dood.” Ondanks alle positieve berichten is Arjanne zelf nog steeds in tweestrijd over de maatschappelijke kwestie. “Hoe zielig ik het ook vind voor die stoere mannen: ergens is het hun eigen schuld. De vissers staan niet open voor vernieuwing. Zoveel vis vangen is niet meer van deze tijd. We moeten duurzamer denken. Of de aanlandplicht de oplossing is? Daarover twijfel ik. Het is heel complex en als je eenmaal de standpunten kent van beide kanten, dan is het pas echt lastig om een kant kiezen. Maar, als ik uit een vissersgezin kwam, dan wist ik het wel.”
‘Als een vis op het droge’ in Amsterdam
Heel kort, van een donderdagavond tot zondag, was haar afstudeerproject te zien in Tilburg. Ze brak haar installatie af en borg het op. Arjanne Bode: “Ik dacht dat er nooit meer iets mee zou gebeuren. Gelukkig ontmoette ik bij mijn oude stage, waar ik even aan het helpen was, iemand uit Amsterdam. Hij was direct geïnteresseerd om het werk te exposeren. Na het sturen van een mailtje was de afspraak zo gemaakt.” Arjanne vervolgt enthousiast haar verhaal: “Mediamatic is echt een super mooie plek vlakbij het Centraal Station van Amsterdam met uitzicht op het IJ. Een soort kas aan het water. Je kan er naar lezingen of thee drinken en luxe dineren. Soms staan er oesters en kweekvissen op het menu, de rest is vega. Ook vind je er mijn afstudeerproject. Zonder de video-installatie, dat vonden ze niet nodig.” De tentoonstelling ‘Als een vis op het droge’ is nog t/m de zomer 2017 te zien tijdens de openingsuren van het Mediamatic restaurant. De Zeeuwse zusjes van Groôs vinden het in ieder geval een aanrader. Als je in Amsterdam bent, loop dan zeker even binnen
Foto’s boven: Melanie van Zweeden | onder: Arjanne Bode